+998 71 208-86-86
0 0 c
Ру Ўз

Текширувларга тайёргарлик кўриш

Баъзи лаборатория текширувларига тайёргарлик кўриш қоидалари ҳаёт тарзи, овқатланиш, суюқлик ичиш ва дори воситаларини қабул қилишнинг ўзига хос жиҳатлари бўйича қатъий ўзига хос тавсияларни ўз ичига олади. Ушбу тавсияларга амал қилиб, сиз ўзингизнинг соғлиғингиз ҳолати бўйича қўйилган ташхиснинг аниқлик даражасини оширасиз. Преаналитик омиллар натижага таъсир қилади.

 

ҚОН ТАҲЛИЛИ ТОПШИРИШ УЧУН ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ.

 

Овқат истеъмол қилиш. Таҳлил қилиш учун қон олинишидан олдин овқатланиш таҳлилнинг натижасини сезиларли даражада бузиши мумкин, баъзи ҳолларда эса текширувни ўтказишга имкон бермайди. Бу ичакда озиқ моддалари сўрилгандан сўнг, қондаги оқсиллар, ёғлар, углеводлар ва бошқа бирикмаларнинг концентрацияси кескин ошиши, фермент тизимлари фаоллашиши, қоннинг ёпишқоқлиги ўзгариши ва баъзи гормонлар даражаси вақтинча ошиши билан изоҳланади. Бу омилларнинг барчаси текширилаётган модданинг концентрациясига тўғридан-тўғри таъсир қилиши мумкин, шунингдек, қоннинг физик хусусиятлари (унинг “шаффофлиги”) нинг ўзгариши натижасида аналитни асбоб билан нотўғри ўлчанишига олиб келади.

Ҳар бир таҳлилга тайёргарлик кўришнинг ўзига хос жиҳатлари бўлиб, бу ҳақда мутахассис батафсил маълумот бериши мумкин, бироқ барча ҳолатларда қон топширишдан олдин бир нечта қоидаларга риоя қилиш тавсия этилади:

  • таҳлилдан олдин бир неча соат давомида ёғли овқат истеъмол қилмаслик, бунда 4 соат давомида истеъмол қилмаслик тавсия этилади – қондаги ёғларнинг юқори концентрацияси ҳар қандай текширувга халақит бериши мумкин;
  • қон топширишдан бироз олдин, 1-2 стакан оддий, газланмаган сув ичиш керак. Бу қоннинг ёпишқоқлигини камайтиради ва текширув учун етарли ҳажмда биоматериал олиш осонроқ бўлади, бундан ташқари, найчада қуйқалар пайдо бўлиши эҳтимолини камайтиради.

Дори воситалари. Ҳар қандай дори ва биологик фаол қўшимчалар (БФҚ) организмга муайян таъсир кўрсатади. Умуман олганда, уларнинг лаборатория кўрсаткичларига таъсир қилиши маълум, аммо кўп нарса муайян одамнинг физиологик хусусиятлари, шунингдек унда касалликларнинг мавжудлиги билан белгиланади. Шунинг учун, қайси дори воситасига қараб, текширув натижалари қандай ўзгаришини аниқ айтиш деярли имконсиз.

Шунга кўра бир нечта тавсиялар берилади:

  • даволовчи шифокор билан маслаҳатлашган ҳолда, таҳлил учун намуна топширишдан камида бир кун олдин дори воситаларини қабул қилишни тўхтатиш;
  • даволовчи шифокор билан маслаҳатлашган ҳолда, қуйидаги миқдорларда қабул қилинаётган, таркибида биотин сақловчи биологик фаол қўшимчаларни (Н витамини, В7 витамини) қабул қилишни тўхтатиш:
    – кунига 5 мг дан юқори дозада – таҳлил топширишдан камида бир кун олдин;
    – кунига 10 мг дан юқори дозада – таҳлил топширишдан камида икки кун олдин;
  • Дори воситалари ва биологик фаол қўшимчаларни қабул қилган ҳолатда таҳлил топширилганда, SS-lab диагностика марказининг маъмурига қабул қилинган дориларнинг номлари тўғрисида маълумот беришни унутманг.

Жисмоний фаоллик ва ҳиссий ҳолат. Ҳар қандай жисмоний фаолият бир қатор ферментлар ва гормонал тизимларнинг фаоллашишига олиб келади. Қондаги кўплаб биологик фаол моддаларнинг концентрацияси ошади, ички органлар жадалроқ ишлай бошлайди, моддалар алмашинуви ўзгаради. Стресс ҳолатида симпатоадренал тизим фаоллашади, бу ўз навбатида кўплаб ички органлар фаолиятининг ўзгаришига, ферментлар ва гормонал тизимларнинг фаоллашувига олиб келади. Буларнинг барчаси таҳлиллар натижаларига таъсир қилиши мумкин.

Таҳлил топшириладиган кунда жисмоний фаолият ва психоэмоционал омилларнинг таъсирини келтириб чиқармаслик учун қуйидагилар тавсия этилади:

  • спорт билан шуғулланмаслик;
  • ортиқча ҳиссиётларни бартараф этиш;
  • қон олинишидан олдин бир неча дақиқа давомида қулай ҳолатда бўлиш (ўтириш), ўзини бўш қўйиш, тинчланиш.

Спиртли ичимликлар ичиш ва чекиш. Спиртли ичимликлар инсон танасига ҳар хил таъсир кўрсатади. Улар танадаги барча физиологик жараёнларни тартибга солиб турувчи асаб тизимининг фаолиятига таъсир кўрсатади. Спиртли ичимликлар метаболизми маҳсули кўплаб фермент тизимларига, ҳужайраларнинг нафас олишига, сув-туз алмашинувига таъсир кўрсатиши мумкин. Буларнинг барчаси кўпгина биокимёвий кўрсаткичлар концентрациясининг ўзгаришига, қоннинг умумий таҳлилида гормонлар даражасининг ўзгаришга ва шу кабиларга олиб келиши мумкин. Чекиш асаб тизимини фаоллаштириб, маълум бир гормонлар концентрациясини оширади, қон томирлари тонусига таъсир қилади.

Таҳлиллар натижаларига спиртли ичимликлар ичиш ва тамаки чекиш таъсир кўрсатмаслиги учун:

  • таҳлил топширишдан олдин 72 соат давомида спиртли ичимликларни истеъмол қилишдан тийилиш;
  • қон олинишидан камида 30 дақиқа олдин тамаки чекмаслик.

Аёлларнинг физиологик ҳолати. Аёллар организмида ой давомида жинсий гормонлар ва уларнинг метаболитлари концентрацияси сезиларли даражада ўзгариб туради. Шу сабабли, кўплаб гормонал кўрсаткичлар учун тестларни ҳайз кўришнинг маълум кунларидагина топшириш тавсия этилади. Қон топшириш куни гормонал тартибга солишнинг айнан қайси бўғинини баҳолаш кераклигидан келиб чиқиб аниқланади.

Текширув натижаларига таъсир қиладиган яна бир муҳим физиологик ҳолат ҳомиладорликдир. Ҳомиладорлик ҳафтасига боғлиқ равишда, гормонлар ва баъзи ўзига хос оқсилларнинг қондаги концентрацияси, фермент тизимларининг фаоллиги ўзгаради.

Тўғри таҳлил натижаларини олиш учун қуйидагилар тавсия этилади:

  • фолликулани стимулловчи гормон (ФС), лютеинлаштирувчи гормон (ЛГ), прогестерон, эстрадиол, андростенедион, 17-гидроксипрогестерон, пролактин, шунингдек маълум бир маркерлар – ингибин В ва антимуллер гормонига қон топшириш учун ҳайз даврининг (ёки ҳомиладорлик даврининг) энг мақбул кунларини аниқлаб олиш;
  • йўлланма шаклини расмийлаштиришда, ҳайз даврининг босқичини ёки ҳомиладорлик муддатини кўрсатиш керак – бу нормал (референс) қийматларнинг тўғри кўрсатилган диапазони билан тадқиқотнинг натижалари ишончли чиқишини таъминлайди.

Кун вақти. Инсон танасида кўплаб моддаларнинг концентрацияси кун давомида даврий равишда ўзгариб туради. Бу нафақат гормонларга, балки баъзи биокимёвий кўрсаткичларга ва маълум маркерларга (масалан, суяк тўқималарида моддалар алмашинуви маркерларига) ҳам оид. Шунинг учун, баъзи тестларни қатъий равишда куннинг муайян вақтида ўтказиш тавсия этилади. Лаборатория кўрсаткичларининг мониторинги ўтказиладиган ҳолда унинг такрорий топширилиши куннинг яна айни шу вақтида амалга оширилиши керак.

Биоматериал намунасини куннинг кечки вақтида олса ҳам бўладиган бир қатор текширувлар мавжуд – булар биокимёвий текширувлар, электролитлар, микроэлементлар, С-пептид, гликозилланган гемоглобин, коагулограмма, юқумли касалликлар маркерлари, онкомаркерлар, аутоиммун антитаначалар, аллергенлар, генетик текширувлар, пролактин, ФСГ, ЛГ, эстрадиол, прогестерон, инсулин.

 

ПЕШОБ ТАҲЛИЛИ ТОПШИРИШ УЧУН ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ

 

Бир марталик миқдордаги пешоб таҳлиллари

Зарур лаборатория текширувларидан келиб чиқиб, таҳлил учун биринчи, ўрта, учинчи (одатда, тонгги) ёки “бир марталик” (тўплаш тартибидан қатъий назар) миқдордаги пешобдан фойдаланиш мумкин. Преаналитик муолажадан қатъий назар, текшириш учун пешобни бемор стерил пластик контейнерда йиғади. Кейин эса, сақлаш ва ташиш учун, бир марталик миқдордаги пешоб намунаси текширувдан келиб чиқиб керакли вакуум пробиркага ўтказилади.

Натижалар ишончли чиқиши учун қуйидаги шартларга риоя қилиш тавсия этилади:

  • текширув ўтказишдан олдин (10-12 соат давомида) қуйидагиларни истеъмол қилиш тавсия этилмайди: спиртли ичимликлар, аччиқ, шўр овқатлар, пешоб рангини ўзгартирадиган озиқ-овқат маҳсулотлари (масалан, лавлаги, сабзи);
  • имкон қадар пешоб ҳайдовчи дори воситаларини қўллашни тўхтатиш керак;
  • таҳлил топширишдан олдин ташқи жинсий аъзоларни яхшилаб ювиш керак;
  • текширувга таҳлил топшириш аёлларга ҳайз кўришдан олдин ёки унинг тугаганидан 2 кун ўтгач тавсия этилади;
  • ПЗР усули ёрдамида пешобда урогенитал инфекцияларни диагностика қилиш усули фақат эркаклар учун мос келади, аёлларда бу диагностика усули билан урогенитал суртмани текширишдан кам маълумот олинади ва ундан фойдаланилмайди.

Бир кунлик пешоб таҳлиллари

Бир кунлик пешоб – бу 24 соат ичида тўпланган барча пешоб.

Бир кунлик пешоб кўпинча бемор томонидан мустақил равишда уй шароитида бир кунлик пешоб намунасини тўплаш ва ташиш учун махсус тўплам ёрдамида йиғилади. Тўплашни бошлашдан олдин, беморга тўплаш тартиби ва таҳлил топширишга тайёргарлик кўриш бўйича зарур чоралар ҳақида зарур кўрсатмалар берилади. Кейин эса, сақлаш ва ташиш учун, бир кунлик пешоб намунаси текширувдан келиб чиқиб тегишли кўчма контейнерга ўтказилади.

Натижалар ишончли чиқиши учун қуйидаги шартларга риоя қилиш тавсия этилади:

  • текширув ўтказишдан олдин (10-12 соат давомида) қуйидагиларни истеъмол қилиш тавсия этилмайди: спиртли ичимликлар, аччиқ, шўр овқатлар, пешоб рангини ўзгартирадиган озиқ-овқат маҳсулотлари (масалан, лавлаги, сабзи);
  • имкон қадар пешоб ҳайдовчи дори воситаларини қўллашни тўхтатиш керак;
  • таҳлил топширишдан олдин ташқи жинсий аъзоларни яхшилаб ювиш керак;
  • аёлларга ҳайз кўриш даврида текширувдан ўтиш тавсия этилмайди.

 

АХЛАТ ТАҲЛИЛИ ТОПШИРИШ УЧУН ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ

 

Ахлатни тўплаш ва ташиш учун беморга стерил пластик контейнер қошиқчаси билан берилади. Текширув турига қараб, контейнерда озуқавий муҳит (пептон) ёки консервант бўлиши мумкин.

Ахлат билан гелминт тухумларининг шунингдек оддий систаларнинг ажралиб чиқиши паразитларнинг ҳаётийлик даврига боғлиқ бўлади. Шунинг учун, ҳатто зарарланиш мавжуд бўлган ҳолатда ҳам, текширув натижалари салбий бўлиши мумкин. Энг ишончли натижаларга эришиш учун ахлатни 3-7 кун оралиғи билан уч марта текшириш тавсия этилади.

Микробиологик текширувлар ва ПЗР усули билан ўтказиладиган текширувлар

  • Текширувни антибиотиклар ва бошқа антибактериал кимёвий терапевтик дори воситаларини қабул қилишдан олдин (агар бунинг иложи бўлмаса, дори воситасини қабул қилишни тўхтатгач, 12 соатдан кейин) ўтказиш тавсия этилади.
  • Ахлатни тўплашдан олдин 72 соат давомида ич сурувчи дори воситаларини қабул қилмаслик, ректал шамчаларни, мойларни киритмаслик, ичак ҳаракатига таъсир қилувчи дори-дармонларни (беладонна, пилокарпин ва бошқалар) ва ахлат рангига таъсир қилувчи дори воситаларини (темир, висмут, барий сулфат) қабул қилмаслик керак.
  • Клизмадан кейин, рентгенконтраст моддаларни (рентген текшируви пайтида барий) қабул қилгандан кейин олинган намуналар текширув учун ярамайди.

Умумий клиник ва антиген текширувлар

  • Ахлатни тўплашдан олдин 72 соат давомида ич сурувчи дори воситаларини қабул қилмаслик, ректал шамчаларни, мойларни киритмаслик, ичак ҳаракатига таъсир қилувчи дори-дармонларни (беладонна, пилокарпин ва бошқалар) ва ахлат рангига таъсир қилувчи дори воситаларини (темир, висмут, барий сулфат) қабул қилмаслик керак.
  • Ахлатни яширин қонга текшириш учун, текширувдан олдин 72 соат давомида гўшт, балиқ, яшил сабзавотлар, помидор истеъмол қилмаслик керак.

 

УРОГЕНИТАЛ МАЗОКЛАР ТАҲЛИЛИ ТОПШИРИШ УЧУН ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ



Эркакларнинг пешоб йўлидан урогенитал мазок олиш

  • Текширувдан олдин 2 ҳафта давомида антисептиклар ва/ёки антибактериал ва замбуруғга қарши дори воситаларини маҳаллий қўлламаслик.
  • Текширувдан олдин 3 соат давомида пешобни чиқариб юбормаслик, ташқи жинсий аъзоларни ювмаслик керак.
  • Эркакда урогенитал суртма таҳлилини антибактериал дори воситалари қабул қилинганда, уларни қабул қилиш тўхтатилгач 2 ҳафтадан кейингина ўтказиш тавсия этилади.
  • Эркакларда пешоб йўлидан ажралмалар ажралиши кузатилганда, суртма олишдан олдин пешоб йўли бошчасининг юзаси ва ташқи тешиги дока тампон ёрдамида тозаланиши ва ифлосланишнинг олдини олиш учун устки териси орқага тортилган бўлиши керак.

Аёлларда урогенитал трактдан суртма олиш

  • Текширув ҳайз кўришдан олдин ёки унинг тугаганидан 1-2 кун ўтгач ўтказилиши керак.
  • Текширувдан олдин, жинсий аъзоларни жинсий гигиена воситаларидан фойдаланган ҳолда пуркаб ювиш, тозалаш керак эмас.
  • Намуна мануал текширув ўтказишдан олдин олинади.
  • Бокира қизлар, ҳомиладор аёллар ва 18 ёшгача бўлган беморлардан биоматериал олиш шифокор томонидан амалга оширилиши мақсадга мувофиқ.

 

ЭНТЭЕРОБИОЗ УЧУН ТАҲЛИЛ ТОПШИРИШГА ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ

 

  • Текширув учун перианал соҳадан олинган мазок-излардан фойдаланилади. Текширув учун биоматериал олиш ҳамшира томонидан амалга оширилади.
  • Биоматериални тўплаш фақат эрталаб, соат 10:00 гача амалга оширилади.
  • Эрталаб биоматериал олишдан олдин, орқа чиқарув тешиги ва думбалар соҳасидаги тери юзасини ювмаслик керак.

 

ЭЯКУЛЯТ ТАҲЛИЛИ ТОПШИРИШ УЧУН ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ

 

Эякулят бемор томонидан мустақил равишда мастурбация йўли билан тўпланади.

Сперманинг репродуктив қобилиятининг ҳақиқий параметрларини олиш учун спермограмма таҳлилини 7 кундан кам бўлмаган ва 3 ҳафтадан кўп бўлмаган оралиқ билан икки марта ўтказиш керак.

Микробиологик текширувлар ва ПЗР усули билан ўтказиладиган текширувлар

  • Текширувни антибиотиклар ва бошқа антибактериал кимёвий терапевтик дори воситаларини қабул қилишдан олдин (агар бунинг иложи бўлмаса, дори воситасини қабул қилишни тўхтатгач, 12 соатдан кейин) ўтказиш тавсия этилади.

Спермограмма.

  • Текширувдан олдин 24 соат давомида дори-воситаларини қабул қилишни бутунлай тўхтатиш керак (шифокор билан маслаҳатлашган ҳолда).
  • Текширувдан олдин 72 соат давомида жинсий алоқа қилмаслик, спиртли ичимликлар ичмаслик, иссиқ ванна қилмаслик, саунага бормаслик, физиомуолажа ва рентген текширувларини ўтказмаслик керак.

 

БАЛҒАМ ТАҲЛИЛИ ТОПШИРИШ УЧУН ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ.

 

  • Балғам бемор томонидан мустақил равишда, қаттиқ йўталиш орқали тўпланади.
  • Балғам тўплашни эрталабки соатларда амалга ошириш тавсия этилади.
  • Балғам тўплашдан олдин тишларни ювиш, оғиз ва томоқни қайнатилган сув билан чайиш тавсия этилади.

 

БУККАЛ ЭПИТЕЛИЙ ТАҲЛИЛИ ТОПШИРИШ УЧУН ТАЙЁРГАРЛИК ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ

 

  • Агар бемор биологик материал олишдан олдин 2 соат ичида овқатланган бўлса, оғизни сув билан чайиш керак.
  • Чақалоқлар учун – биологик материал олишдан олдин 2 соат давомида эмизмаслик керак.

 

СИТОЛОГИК ТЕКШИРУВЛАР УЧУН БИОМАТЕРИАЛ ТОПШИРИШГА ТАЙЁРГАРЛИК КЎРИШНИНГ УМУМИЙ ҚОИДАЛАРИ.

 

Бачадон бўйни юзасидан (бачадоннинг ташқи оғзидан) ва сервикал канал юзасидан атипияга суртмалар (қирмалар) олиш.

  • Суртмаларни ҳайз даврининг 5-кунидан кейин ва кейинги ҳайз даврининг бошланишига 5 кун қолгунгача бўлган давр ичида олиш тавсия этилади.
  • Жинсий алоқадан, любрикалар, сирка ёки Люгол эритмаси, тампонлар ёки спермицидлардан фойдалангандан, пуркаб ювишдан, қинга дорилар, шамчалар киритилганидан ёки кремлар, жумладан ултратовуш текширувини ўтказиш учун геллар сурилганидан кейин 24 соат ичида суртма олиш мумкин эмас.
Phone